مفهوم مهندس و مهندسی چیست؟

مفهوم مهندس یا Engineer چیست؟

مُهَندِس یا اینجینر کسی است که تلاش می‌کند که یک ساختار عملیاتی و عملی از مفهومی را ایجاد کند و در یکی از رشته های مهندسی آموزش دیده باشد و یا به طور حرفه‌ای در آن رشته مشغول به کار باشد. مهندسان از فناوری، ریاضیات و دانش برای حل مسائل کاربردی استفاده می‌کنند.

در صنعت، به جز رشته‌هایی که در ارتباط با طراحی، ساخت و نظارت بر ساخت و عملیات می‌باشند و توانایی انجام محاسبات فنی در این امور را دارند، مابقی رشته‌ها که به نحوی در صنعت وابسته و در خدمت رشته‌های مهندسی می‌باشند مانند خدمات اداری، مالی و غیره جز رشته‌های کارشناسی و خدماتی محسوب می‌شوند.

هر چند نمی‌توان تعریفی دقیق و جامع از مهندس ارائه نمود و آن را دقیقا به تحصیلات دانشگاهی در رشته‌های مهندسی و یک حوزه کاری خاص خلاصه کرد. اما با کمی مسامحه، مختصرا و برساس مبحث دوم مقررات ملّی ساختمان «مهندس فردی است حرفه‌ای که با دارا بودن مدرک دانشگاهی معتبر در یکی از رشته‌های ساختمان و تأسیسات برقی و مکانیکی مبادرت به ارائه خدمات امور مهندسی در ابعاد: ۱- طراحی و محاسبات ۲- نظارت بر اجرا ۳- اجرای پروژه (مجری) می‌کند.» البته شرکت‌های مهندسی هم وجود دارد. در این گونه موارد، شرکت که یک شخصیت حقوقی است، در عوض مدارک صلاحیت حرفه‌ای، گواهینامه صلاحیت خدمات مشاوره یا پیمانکاری ملاک ارزیابی را داراست.

ریشه واژه مهندس در فارسی

واژه مهندس برگرفته از کلمه هندسه که معرب واژه فارسی اندازه است. مهندس یعنی اندازه گیرنده، غیاث کننده، تقدیرکننده، محاسب، شماردار.

یک مهندس می تواند متخصص ایجاد طرحها و کارهای ساختمانی و معماری یا راهسازی یا کشاورزی و یا ساختن انواع ماشین باشد.

مهندس یعنی کسی که در علم هندسه و اشکال عالم باشد. (غیاث) یا عالم هندسه و هندسه دان باشد. (مساح) یا زمین پیما. اندازه گیرنده زمین و بنا و کاریز و بنا و جز آن و سنگ‌تراشی و نجاری و معماری و غیره.

آنکه اندازه گیرد مجاری قناتها و ابنیه را. مقدر مجاری میاه و قنی. (معمار) یا متخصص در امور ساختمان و کار نمای بنایان

ریشه واژه مهندس، واژه فارسی اندازه است. این واژه در فارسی میانه به گونه ای تلفظ می‌شده که پس از وام گرفته شدن این واژه از سوی عربی و صرف آن در یکی از بابهای آن زبان واژه مهندس به معنی اندازه گر از آن ساخته شده است.

امروزه مهندس به کسی اطلاق می‌شود که به یکی از علوم مهندسی آشنا باشد و در میان عامه لزوما کسی که هندسه بداند را مهندس خطاب نمی‌کنند.

در افغانستان از واژه انگلیسی مهندس یعنی Engineer بصورت انجنیر (فارسی افغانستان) استفاده می‌شود.

وظایف یک مهندس چیست؟

وظایف مهندسی بدین گونه اند که یک مهندس می بایست ضمن شناخت مسئله یا موضوع کاری، علوم و فنون لازم، محدودیت های مربوطه را تشخیص دهد تا بتواند به دستاوردهای لازم برسد. محدودیت ها شامل منابع در دسترس، محدودیت‌های جسمانی یا فنی، آمادگی برای پیرایش‌ها یا افزایش‌های آینده و دیگر عامل ها مانند نیازهای هزینه ای، ساخت پذیر بودن، اقتصادی و کاربردی بودن می باشد.

با درک این محدودیت ها، مهندس، شناسه ها و مشخصات حدودی که یک شیء یا سامانه می تواند در چارچوب آن ساخته یا بهبود داده شود را مشخص کرده و ارائه نماید. از اینرو ملاحظات بسیاری بر روی کار مهندسی تأثیر دارند؛ که از آن دسته ملاحظات دقت بالا توانای تحلیل کنش‌ها و واکنش‌ها می باشد.

یک مهندسی موفق در بالا رفتن سطح زندگی بشر تاثیر بسزای می گذارد، بنابراین یک مهندس علاوه بر دانستن قوانین فیزیکی و شیمیایی جهان هستی باید از قوه تخیل بالایی بر خوردار باشد که موجب گسترش دانش بشر می شود.

یک مهندس با در نظر گرفتن قوانین و استفاده بجا از آنها و ترکیب موثر برخی از آنها قادر خواهد بود نیازهای اجزای نسل بشر را با کیفیت مناسب و در کمترین زمان و با بالاترین بازده بر طرف سازد.

مهندس با درک بهتری که از قوانین هستی دارد علاوه بر طراحی تولید و راه‌اندازی در زمینه نیازهای حال و آینده بشر باید از قدرت تحلیل خود در رسیدن به بهترین بازده تلاش کرده و بهره‌وری را افزایش دهد.

مهندس کسی است که ضمن شناخت دقیق روابط حاکم بر موضوع بتواند مساله را به شکل فرمول درآورد.

مفهوم مهندسی یا Engineering چیست؟

مهندسی روش و حرفه کاربرد علوم فنی می‌باشد که با استفاده از قوانین طبیعت و منابع فیزیکی به ساخت و طراحی مواد، ساختارها، ماشین‌ها، ابزار و سیستم‌ها و یا پردازش‌ها می‌انجامد.

شخصی که در رشته مهندسی تحصیل کرده ‌است را مهندس می‌نامند.

هیئت مهندسان آمریکا در جهت توسعه حرفه‌ای، مهندسی را اینگونه تعریف کرده است:

مهندسی یعنی کاربرد خلاقانه اصول علمی جهت طراحی یا توسعه ساختارها، ماشین‌ها، اسباب و یا روشهای تولید - و یا کلیه اموری که ترکیب این امور باشد- و یا بنا کردن و یا عمل کردن به همین طریق با اشراق کامل از طرح آنها و یا پیش بینی رفتار آنها تحت شرایط عملی معین، به شکلی که همه آنها هدف کاربری مشخص داشته باشند و شرایط اقتصادی پروژه را در نظر بگیرند و امنیت زندگی و مالکیت را در نظر بگیرند.

- عبارت مهندس برگرفته از کلمه هندسه که معرب واژه فارسی اندازه است. مهندس یعنی اندازه گیرنده، غیاث کننده، تقدیرکننده، محاسب، شماردار.

- یک مهندس می تواند متخصص ایجاد طرحها و کارهای ساختمانی و معماری یا راهسازی یا کشاورزی و یا ساختن انواع ماشین باشد.

- مهندس یعنی کسی که در علم هندسه و اشکال عالم باشد. عالم هندسه و هندسه دان باشد.

- ریشه واژه مهندس واژه فارسی اندازه است. این واژه در فارسی میانه به گونه ای تلفظ می‌شده که پس از وام گرفته شدن این واژه از سوی عربی و صرف آن در یکی از بابهای آن زبان واژه مهندس به معنی اندازه گر از آن ساخته شده است.

امروزه مهندس به کسی اطلاق می‌شود که به یکی از علوم مهندسی آشنا باشد و در میان عامه لزوما کسی که هندسه بداند را مهندس خطاب نمی‌کنند.

مهندسی عمران

مهندسی عمران (Civil Engineering) طراحی و ساخت کارهای اختصاصی و عمومی مثل زیرساخت‌ها (هواپیماها، جاده‌ها، راه آهن، منبع آب و تصفیه) پل‌ها، سدها و ساختمان‌ها و بناهای گوناگون.

مهندسی ساختمان، مهندسی ساخت، مهندسی محیط زیست، مهندسی زمین‌لرزه، مهندسی ژئوتکنیک، مهندسی هیدرولیک، مهندسی معدن، مهندسی سازه، مهندسی ترابری

مهندسی مکانیک

مهندسی مکانیک (Mechanical Engineering) طراحی سیستم‌های فیزیکی و مکانیکی مثل سیستم‌های قدرت و انرژی، محصولات فضا پیما، سیستم‌های اسلحه، محصولات حمل و نقل، کمپرسورها، قطارهای نیرو، زنجیره‌های حرکتی، تکنولوژی‌ها وتجهیزات جداسازی ارتعاشی این شاخه هایشان با یکدیگر متفاوتند اما مهندسی دریایی و معدن کاری شاخه‌های مهم آن هستند. رشته‌های معدن اغلب شامل شاخه‌های مهمی مثل مهندسی ساخت، مهندسی صوتی، مهندسی خوردگی، ابزارسازی و کنترل، هوا فضا، اتومبیل، کامپیوتر، الکترونیک، پتروشیمی، سیستم‌ها، صوتی، نرم‌افزار، معماری، کشاورزی، سیستم‌های زیستی، بیوپزشکی، زمین‌شناسی، پارچه، صنعت مواد هسته‌ای است. این شاخه‌ها و شاخه‌های دیگر مهندسی در ۳۶ مؤسسه شکل دهنده عضویت مجمع مهندسی انگلیس نشان داده شده‌اند. اغلب متخصصین جدید رشته‌های قدیمی را با هم ترکیب کرده و شاخه‌های جدیدی را تشکیل می‌دهند. برای مثال مهندسی و مدیریت سیستم‌های زمین شامل محدوده گسترده‌ای از عناوینی مثل انسان‌شناسی، مهندسی علم محیطی، اخلاقیات و فلسفه می‌شود. یک بخش جدید از این کاربرد درمورد زیر مجموعه‌ای از شاخه‌های موجود است و اغلب ناحیه‌ای خاکستری را تشکیل داده و برای هشدار طبقه‌بندی به صورت یک شاخه جدید کافی است. اما برای هر زمینه یک اشتراک وجود دارد.

مهندسی هوافضا، مهندسی خودرو، مهندسی دریا، مهندسی راه‌آهن، مهندسی صوت‌شناسی

مهندسی برق

مهندسی برق (Electrical Engineering) طراحی و بررسی سیستم های الکتریسیته و الکترونیک مثل مدارهای الکتریسیته، ژنراتورها و موتورها. وسایل الکترومغناطیس، الکترومکانیکی، وسایل الکترونیکی، مدارهای الکتریسیته، فیبرهای کنترل، وسایل چشمی الکتریسیته، سیستم های کامپیوتری، ارتباطات از راه دور، ابزار سازی، کنترل و الکترونیک.

مهندسی کامپیوتر، مهندسی شبکه، مهندسی سخت افزار، مهندسی برق، مهندسی الکترونیک، مهندسی قدرت، مهندسی مخابرات، مهندسی کنترل الکترومکانیک، مهندسی میکروویو، مهندسی فرکانس رادیویی

مهندسی صنایع

مهندسی صنایع (Industrial Engineering) از شاخه‌های مهندسی است، که می‌کوشد با تلفیق دانش مهندسی، مدیریت، طراحی و اقتصاد کارایی سامانه‌های تولیدی، فرایندها و سازمانها را بهبود دهد. مهندسی صنایع به‌طور کلی اثربخشی، کارایی، تطبیق پذیری، پاسخ گویی، کیفیت و بهبود مستمر کالاها، خدمات و سودآوری را مدنظر قرار می‌دهد. پیشینه کاربردی مهندسی صنایع به نخستین سال‌های انقلاب صنعتی باز می‌گردد، ولی از نظر آکادمیک و علمی، مهندسی صنایع نخستین بار توسط فردریک تیلور به کار برده شد.

مهندسی شیمی

مهندسی عمران (Chemical Engineering) کاربرد، شیمی، زیست‌شناسی و اصول مهندسی برای انجام فرایندهای شیمیایی در مقیاس تجاری مثل اصلاح پتروشیمی، زیرساخت، مخمر و تولید بیو ملکولی است.

مهندسی شیمی، مهندسی زیست‌شیمیایی، مهندسی زیستی، مهندسی مولکولی، مهندسی نفت، مهندسی فرایند، مهندسی واکنش‌های شیمیایی، ترمودینامیک شیمیایی، پدیده‌های انتقال

مهندسی مکاترونیک

مهندسی مکاترونیک: (Mechatronics Engineering) تلفیق 3 رشته مهندسی مکانیک، مهندسی الکترونیک و مهندسی کامپیوتر است. این رشته کوشش دارد تا نگاهی یکپارچه به سامانه‌های ساخته شده از بخشهای مکانیکی، الکترونیکی، کنترلی و نرم‌افزاری داشته باشد. واژه مکاترونیک توجه شما را به دانش مکانیک و الکترونیک جلب می‌کند. هدف مکاترونیک ایجاد و به کارگیری ارتباط درونی میان رشته‌های مهندسی مرتبط با اتوماسیون است، تا یک نمایه از کنترل پیشرفته را در سامانه‌های ترکیبی به کار گیرد. مهندسی مکاترونیک یک مجموعه بین‌رشته‌ای تلفیقی از پوشش اهداف مشترک رشته‌های مهندسی مکانیک، مهندسی برق، مهندسی کنترل، مهندسی کامپیوتر، مهندسی مولکولی (از نانوشیمی و بیولوژی) را پدید می آورد. با کمک دانش مکاترونیک می توان به سامانه‌های ساده‌تر، ارزان‌تر، راحت‌تر و انعطاف‌پذیرتر دست یافت. از نگاهی دیگر، مهندسان مکاترونیک با دید یکپارچه ای که از دانشهای مهندسی (الکترونیک، مکانیک، کامپیوتر) دارند، می‌توانند بر اجرای طرح‌های مهندسی نظارت داشته و برای آن‌ها برنامه‌ریزی نمایند.

مهندسی کشاورزی

این شاخه تلفیقی از کاربرد سایر علوم مهندسی در مدیریت، برنامه‌ریزی، نوآوری، طراحی، ساخت در رشته‌های علوم کشاورزی می‌باشد، مانند کاربرد مکانیک بیو سامانه در ماشین آلات کشاورزی، کاربرد مهندسی عمران و معماری در طراحی و ساخت مجتمع‌های پرورش دام و طیور و همچنین طراحی زمین‌های کشاورزی و ساخت گلخانه‌ها و همچنین آبیاری و زهکشی در مزارع و زمین‌های کشاورزی می‌باشد که در واقع درس‌های این رشته‌های مهندسی به همراه دروس علوم طبیعی همانند: گیاه‌شناسی و زراعت و میکروبیولوژی دروس علوم پایه همانند: ریاضی ،فیزیک، شیمی، بیوشیمی.

گرایش‌های مختلف مهندسی کشاورزی نظیر: مهندسی صنایع غذایی، علوم دامی مهندسی کشاورزی تولید وژنتیک گیاهی، مهندسی کشاورزی علوم باغبانی، مهندسی کشاورزی- گیاه پزشکی مهندسی تولیدات دامی را به وجود آورده‌اند.

مهندسی میان‌رشته‌ای

مهندسی میان رشته ای (Interdisciplinary engineering) مهندسی صدا، مهندسی پزشکی، مهندسی سرامیک، ریاضیات مهندسی، مکانیک کاربردی، فیزیک مهندسی، مهندسی ماشین‌های صنایع غذایی، مهندسی صنایع، علم مواد مهندسی مکاترونیک، متالورژی، مهندسی نظامی، فناوری نانو، مهندسی هسته‌ای، مهندسی اپتیک و لیزر، فوتونیک، رباتیک، مهندسی بهداشت محیط، مهندسی امنیت، مهندسی نرم‌افزار، مهندسی سامانه‌ها

تاریخچه مهندسی

مهندسی از قرون وسطی و در زمانی که انسانها اختراع‌هایی مثل چرخ و قرقره را داشتند وجود دارد. هرکدام از این اختراع‌ها با تعریف مدرن از مهندسی مطابقت دارد و اصول مکانیکی اصلی برای ساخت اهداف و ابزار مفید را کشف کرد.

خود اصطلاح مهندسی نیز ریشه‌شناسی دارد که از کلمه مهندسی آمده و به سال ۱۳۰۰ میلادی بر می‌گردد که واژه مهندسی (کسی که بر روی موتور کار می‌کند) را به سازنده موتورها، مهندسی می‌گفتند.

در عصر باستان، فانوس دریایی اسکندریه، اهرام مصر، بناهای دوره هخامنشیان در ایران، باغ‌های معلق بابلی، قلعه اکروپیلوس و اقوام مایان، انیکا و امپراطوری از تک و دیوار عظیم چین، معبد بریهاد سوارتانجاوور و... از مهارت های مهندسین شهری و نظامی باستان هستند. مهندسین اولیه شهری را من هوتپ می‌نامیدند. در یونان باستان ماشین‌هایی را در حوزه شهری و نظامی ساختند.

مکانیزم آنتی کتیرا، اولین کامپیوتر ماشینی مشهور و اختراع مکانیکی هخامنشیان نمونه‌هایی از مهندسی اولیه شهری هستند. بعضی از اختراع‌ها هخامنشیان مثل مکانیزم آنتی کیتارا به دانش پیچیده‌ای از رندهای مختلفی نیاز داشت که دو اصل کلیدی در تئوری ماشینی است، که به طراحی دنباله‌های دنده انقلاب صنعتی کمک کرد و امروزه در زمینه‌های گسترده‌ای مثل رباتیک و مهندسی اتومبیل از آن استفاده می‌شود.

ارتش‌های چین، یونان و رم ماشین‌های پیچیده نظامی و اختراعاتی را در قرن چهارم قبل از میلاد، مثل تریوم، بالستا و کاتاپوست ساختند.

در عصر رنسانس، ویلیام گیلبرت اولین مهندس الکتریسیته بود. و اصطلاح الکتریسیته را اختراع کرد. اولین موتور بخار در سال ۱۶۹۸ و توسط توماس ساوری مهندس مکانیک ساخته شد. ساخت این وسیله باعث انقلاب صنعتی در چند دهه و باعث آغاز تولید حجیم شد.

با ظهور مهندسی به عنوان یک حرفه در دهه ۱۸ میلادی این اصطلاح در زمینه‌هایی به کار می‌رفت که در حوزه ریاضیات و علوم مورد استفاده قرار می‌گرفت. بنابراین علاوه بر مهندسی نظامی و شهری، هنرهای مکانیکی نیز در مهندسی ادغام شد.

در عصر مدرنیته، مراحل اولیه مهندسی الکتریسیته شامل آزمایش‌های ولتا در دهه ۱۸۰۰، آزمایش‌های مایکل فارادی جورج اوهم و دیگران و اختراع موتور الکتریسیته در سال ۱۸۷۲ است. جیمز مکس ول و هنریچ هرتز در اواخر قرن ۱۹ رشته الکترونیک را ایجاد می‌کنند.

اختراع لوله بخار و ترانزیستور به توسعه الکترونیک کمک کرد و مهندسین الکترونیک و الکتریسیته همکاران خود را در حال افزایش می‌بینند.

اختراع توماس ساوری و یک مهندس اسکاتلندی به نام جیمز وات باعث ایجاد مهندسی مکانیک مدرن شد.

ساخت ماشین‌های اختصاصی و ابزار نگهداری آنها در طی انقلاب صنعتی باعث رشد سریع مهندسی مکانیکی در بریتانیا و دیگر کشورها می‌شود.

جان اسمیتون مهندس شهری بود و به عنوان پدر مهندسی عمران شناخته می‌شد. او یک مهندس عمران انگلیسی بود و مسئول طراحی پل‌ها، کانال‌ها و قنات‌ها بود و یک مهندس مکانیک و فیزیک‌دان برجسته بود.

اسمیتون سومین فانوس سنگی را طراحی کرد که پیشگام استفاده از آهک هیدرولیکی بود. این فانوس دریایی تا سال ۱۸۷۷ مورد استفاده قرار گرفته و مجدداَ در پلی مانت هو ساخته شد که به عنوان برج اسمیتون شناخته شد. او در تاریخ و کشف و ساخت سیمان مدرن حائز اهمیت است زیرا او نیازهای ترکیبی برای «هیدروالکتریکی» بودن سیمان را می‌شناخت و در نهایت منجر به اختراع سیمان پورتلند می‌شود.

مهندسی شیمی مثل مهندسی مکانیک در قرن ۱۹ و در طی انقلاب صنعتی شکل گرفت. سازنده مقیاس صنعتی تقاضای مواد و فرآیندهای جدیدی را تا سال ۱۸۸۰ برای تولید در مقیاس زیاد مواد شیمیایی دارد که درون یک صنعت جدید ساخته و برای ساخت مقیاس زیاد مواد شیمیایی در دستگاه‌های صنعتی به کار می‌رود. نقش مهندسی شیمی طراحی دستگاه‌ها و فرآیندهای شیمیایی است.

مهندسی هوافضا درمورد طراحی سفینه است در حالی که مهندسی هوا فضا یک اصطلاح پیچیده‌تر است که شامل طراحی فضا می‌شود و منشاَ آن به پیشگامان هوایی در آغاز قرن ۲۰ برمی گردد، اگرچه کار سرجوج کایلی نیز از اواخر دهه قرن ۱۸ است، دانش اولیه مهندسی با مفاهیم و مهارت‌هایی از شاخه‌های مهندسی همراه است. برادران رایت یک دهه پس از پروازهای موفق، مهندسی هوا فضا را از طریق سفینه نظامی مورد استفاده در جنگ جهانی دوم ایجاد کردند.

در سال ۱۹۹۰ و با ایجاد تکنولوژی کامپیوتری، اولین موتور تحقیقی توسط مهندس کامپیوتر به نام ادلان امتاگ ساخته شد.

آموزش دوره های فنی و مهندسی

آموزش اتوکد AutoCAD ، آموزش آرتکم ArtCAM ، آموزش سیویل تری دی Civil 3D ، آموزش کتیا CATIA ، آموزش سالیدورک SolidWorks ، آموزش پاورمیل PowerMill ، دوره های آموزش نرم افزار های مهندسی ، آموزش متلب Matlab ، آموزش آباکوس ABAQUS ، آموزش نرم افزار انسیس ANSYS ، آموزش فلوئنت Fluent ، ، آموزش سوپرفورج SuperForge ، آموزش اتوفرم Auto Form ، آموزش نرم افزار طراحی قالب I Mold ، آموزش شبیه ساز ریخته گری ProCast ، آموزش مهندسی شبکه ، آموزش مهندسی سخت افزار عملی در آموزشگاه کامپیوتر پایا

همچنین دوره های آموزش طراحی سایت ، آموزش برنامه نویسی پایتون ، آموزش برنامه نویسی فرترن Fortran در آموزشگاه کامپیوتر پایا برگزار می شود که برای رشته های مهندسی بسیار مفید می باشد.